Sonnettenkransbakkers massaal aangemeld

Het antwoord is te vinden in het Nationale Dagblad (een ietwat nationaal-socialistische krant) van 12 mei 1944:”De sonnettenkrans is een technisch uiterst moeilijke vorm; de Echo moet de veertien beginregels van de voorafgaande veertien sonnetten bevatten, de voor- en na-zang moet in quattrijn- en terzine-vorm gedicht zijn.” Een sonnettenkrans is verdeeld in de “Voorzang, Het Octaaf, Het Sextet, Echo, Nazang. De voorzang bestaat uit vier sonnetten, het Octaaf uit acht sonnetten, het Sextet uit zes sonnetten, terwijl de Nazang uit drie sonnetten bestaat.”

Dat roept natuurlijk weer een andere vraag op: waarom werd in een nazi-dagblad van mei 1944 zo uitgebreid stil  gestaan bij het verschijnsel ‘sonnettenkrans’? Wel, hierom:

“Ter gelegenheid van den 50sten verjaardag van den dichter Martien Beversluis verscheen (…) de sonnettenkrans „Het Zaad”. Martien Beversluis (1894-1966), wie kent hem niet? De dichter die zich van socialist en pacifist tot communist, katholiek, monarchist en uiteindelijk nationaal-socialist ontwikkelde en op het eind van de oorlog burgemeester van Veere was. Maar goed, dat is weer een heel ander verhaal.

Overigens is ook Jeanne Reyneke van Stuwe niet de eerste sonnettenkransbakker van Nederland. Een zoektocht in www.delpher.nl – het Historische Krantenarchief van de Koninklijke Bibliotheek (Den Haag) leverde 110 hits op. Daaruit kan geconcludeerd worden dat de Noord-Nederlandse Simon van Beaumont (1574-1654)  en de Zuid-Nederlandse Justus de Harduwijn (1582-1636)  aanzienlijk meer aanspraak dan Pfeijffer maken op de betiteling ‘eerste sonnettenkransdichter’ van Nederland te zijn.

Onderstaand de resultaten van de zoektochten  in Delpher en in de Nederlandse Poëzie Encyclopedie – via de zoekpagina aldaar. Liefhebbers kunnen zelf verder zoeken in de DBNL, waar vermoedelijk nog vele andere sonnettenkransenbakkers op herontdekking wachten – check: “sonnettenkrans in DBNL“

Marie Ramondt, Nieuwe Rotterdamsche Courant, 29-09-1923. ‘Een Hollandsche Dichterliefde in de 17de eeuw’. (…) ” verzen van een jongen man, liefdezangen van den in 1623 al deftigen pensionaris van Middelburg, Simon van Beaumont, die eertijds (1596) als student in de rechten te Leiden het juichen, de vrees en ‘t verdriet van een jonge, schuchtere liefde bezong in een verzencyclus, waarvan hij een deel afstond aan de [Zeeuwsche] Nachtegael. Vijftien jaar later eerst kreeg van Beaumont’s zoon van zijn vader de toestemming om alle gedichten uit te geven van vroeger jaren en dan zien we in zijn geheel deze dichterliefde van een twee-en-twintigjarige, die vóór Hooft zich waagde aan het sonnet, zelfs aan aan een sonnettenkrans. “(…)
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010026813:mpeg21:a0140

NPE, jaaroverzicht 1900: René de Clercq. Ideaal. Een sonnettenkrans. Siffer, Gent, 1900. 60p.

De Gooi en Eemlander, 04-10-1902. (…) Hilversum, 4 October 1902. Zoals wij reeds hebben medegedeeld, zal de heer C. Andriessen op 10 October e.k. eene reeks zijner compositieén, waaronder vele voor het eerst, alhier ten gehoore brengen. (…)  De sonnettenkrans “Gooiland”, te zingen door mevr. Noordewier, is een Jugendwerk, reeds in 1886 gecomponeerd; wellicht zullen zich nog eenige liefhebbers de schoone vertolking van deze liederen door den heer Orelio herinneren.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:011165215:mpeg21:a0003

Het Rotterdamsch Nieuwsblad bericht op 06-07-1910 over het overlijden van de Vlaamse dichter Julius Sabbe, die onder meer ‘een sonnettenkrans’ uitgebracht had.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010197017:mpeg21:a0121

J. Persijn, in dagblad Het Centrum, 16-03-1912. ‘DE CATACOMBEN’. XCVIII. Toen eenmaal de student was getemd, kwam de dichter weer vrij. Den 13en Juli dagteekent Schaepman een Sonnettenkrans over de Catacomben met een opdracht aan Alberdingk.”
[Schaepman was politicus/dichter H.J.A.M. Schaepman, 1844-1903]
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010003883:mpeg21:a0134

NPE, jaaroverzicht 1913: Nico van Suchtelen. Liefde’s dool. Sonnettenkrans in vier boeken. Keurboekjes. Maatschappij voor Goede en Goedkoope Lectuur, Amsterdam, [1913]. 71p.

Bernard Verhoeven, Het Centrum, 01-07-1922. Interview met Eduard Brom: (…)”Onderwijl was ik ijverig in tijdschriften aan het publiceeren, o.a. in de Almanak van Thijm. (…) de sonnettenkrans “Felice” en “St. Caecilia” in “De Dietsche Warande” (…)
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010000772:mpeg21:a0108

Dagblad Het Vaderland berichtte op 12-04-1923 over de recente editie van het destijds bekende literaire tijdschrift Mork’s Magazijn, waarin ‘een sonnettenkrans van D. Postema’ afgedrukt was.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010008401:mpeg21:a0187

Rotterdamsch Nieuwsblad, 02-07-1927: (…) Het productievermogen van Jeanne Reyneke van Stuwe doet niet onder voor dat van haar man, den dichter Willem Kloos. Produceert hij op gezette tijden nog altijd zijn sonnettenkransjes, zij haar roman.

Het Vaderland, 06-04-1936. (…) [Alfred] Hegenscheid [1866-1964] is in zijn jeugd bekend geworden als dichter. (…)  De studie, die hij van Goethe en de Duitsche muziek maakte, deed den sonnettenkrans “Muziek en leven” ontstaan.

De Telegraaf, 22-04-1937: Herinneringen aan Verwey. Het debuut van Henriette Roland Holst en een strubbeling tusschen Verwey en Kloos. (…) De poëzie die sinds zij [Henriëtte Roland Holst] kon denken, een vonk, in haar gloeide, is nu op haar 22ste jaar, plotseling een groote vlam geworden. De sonnetten volgen elkaar in een snel tempo, niemand weet er nog van behalve Toorop die in Katwijk woont. Dezen heeft zij haar eersten sonnettenkrans gewijd, Verwey den tweeden….”

Henk Werkman. Nederlands Dagblad, 26-03-1981. Interview met dichteres Jo van Dorp-Ypma, waarin ze over haar man, de dichter Karel van Dorp (1900-1961) vertelt: (…) Karel heeft één gedichtenbundel gepubliceerd, de sonnettenkrans ‘Belijdenis’ Vestdijk heeft die bundel in de NRC zeer bewonderend besproken. Vestdijk noemde het “een der schaarse voortbrengselen die het Jong-Protestantse réveil eer aandoen.”

H.B., De Standaard, 18-01-1941: “Jeremia heet de bundel sonnetten, welken Jan H. de Groot [1901-1990] dezer dagen in het licht gaf. (…) Wij eischen natuurlijk niet, dat we door een sonnettenkrans een volledig beeld zullen ontvangen van de wording van een Bijbelboek (…).”

Hans van Straten, Het Vrije Volk, 05-03-1960: [Over Michel van der Plas, 1927-2013] “Wie zijn bundel Achter de rattenvanger [1959] begint te lezen, krijgt aanvankelijk de indruk dat de tijd voor Van der plas heeft stilgestaan. De sonnettenkrans Eerste Liefde bevat weer dezelfde poëtisering van een jeugdliefde die wel al uit vroeger werk van deze dichter kenden, alleen was het toen nog niet zo knap. (…)”

Nieuwsblad van het Noorden, 31-12-1965 – Over een (Groningstalige) sonnettenkrans van Simon van Wattum (1930-1995).

Alfred Kossmann, Het Vrije Volk, 30-03-1974: “Tymen Trolsky [pseudoniem van Jasper Mikkers] debuteert met “De schaakmatch”, een uitermatige melige sonnettenkrans in de trant van Gerrit Komrij.” (in een bespreking van het tijdschrift ‘Gedicht’).
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010958424:mpeg21:a0429

Dan: in 1979 verscheen in een oplage van 300 ex. de bundel Een echte sonnettenkrans van Fiore del Campo (1947) bij de kleine uitgeverij Váva te Utrecht. Een tweede druk van dit boek verscheen in hetzelfde jaar bij Aarts, Amsterdam , in de Amsterdamse cahier-reeks. Die tweede druk werd gesignaleerd in Het Vrije Volk (23-01-1982)  omschreven als ‘Utrechtse studentenlol’.

Willem Brandt, De Telegraaf, 27-03-1979: (…) “Plotseling ligt daar. als uitgave van Nijgh & Van Ditmar, een boekje met 35 Reissonnetten voor mij! Het zijn sonnetten, geschreven door iemand die meer van reizen weet dan één van ons: de oud-vlieger en schrijver A. Viruly [1905-1986]. (…) [Hij verrast (…) ons met een briljante sonnettenkrans, waarvan ik moeilijk genoeg kan krijgen: afwisselend, nostalgisch ironisch, vol geestige vondsten, erudiet en poëtisch – technisch vrijwel volmaakt. Het is een der aardigste verzenboekjes die ik sinds lang in handen heb gehad; en mooi op tijd, zo vlak voor de aanvang van het reisseizoen. Ik heb die sonnetten driemaal gelezen, en telkens ontdek je weer wat nieuws.

Nieuwsblad van het Noorden, 24-11-1982: De sonnettenbundel [De Hoanetree] van Jan J. Boer [1927-2011] met als ondertitel ‘n kraans van sonnetten van ‘t veurjoar. (…)Uit de bundel met 15 sonnetten spreekt de liefde voor het Groninger land en de geloofsovertuiging van de calvinistische Jan J. Boer. Voor hem was een dergelijke sonnettenkrans in het Gronings, een uitdaging, zo vertelde hij het aanwezige publiek in het literair café in Schouwburg Veenlust in Veendam.

Ook Peter Visser heeft een Groningstalige sonnettenkrans uitgebracht, de bibliofiele bundel Gracht. Daarover berichtte Hans Werkman in het Nederlands Dagblad van 15-04-1991.
http://resolver.kb.nl/resolve?urn=ddd:010559638:mpeg21:a0018

———————————-